Design by provocation: Liên tục đặt câu hỏi để thay đổi thế giới
Design by provocation (thiết kế bằng sự khiêu khích) là một phương pháp thiết kế sử dụng các câu hỏi hoặc ý tưởng mang tính khiêu khích để thách thức các giả định hiện có và tạo ra những cuộc thảo luận mới. Đây là phương pháp sáng tạo thường được sử dụng để thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới.
Design by provocation
Design by provocation là một phương pháp sáng tạo, thiết kế mạnh mẽ, phù hợp với những công việc đòi hỏi sự thay đổi lớn, nhằm phá vỡ đi những nguyên tắc, nhận định sai mang tính hệ thống.
Design by provocation là phương pháp phù hợp với những cá nhân có cá tính mạnh mẽ, kết hợp với kiến thức, kinh nghiệm và vị thế nhất định trong ngành.
Những cá nhân có cá tính mạnh mẽ thường có khả năng tư duy độc lập, không ngại đưa ra những ý tưởng mới lạ, thậm chí là gây tranh cãi. Họ cũng thường có khả năng chịu được áp lực và sẵn sàng đối mặt với những phản ứng tiêu cực từ người khác.
Kiến thức, kinh nghiệm và vị thế nhất định trong ngành cũng là những yếu tố quan trọng giúp các cá nhân thực hiện Design by provocation hiệu quả hơn. Những cá nhân này có khả năng hiểu rõ các vấn đề và nhu cầu của người dùng, cũng như có khả năng kết nối với các bên liên quan để thúc đẩy sự thay đổi.
Ví dụ, trong lĩnh vực giáo dục, design by provocation có thể được sử dụng để thách thức các giả định về cách học tập truyền thống. Điều này có thể dẫn đến những phát triển mới trong phương pháp giảng dạy, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn.
Hoặc trong lĩnh vực kinh doanh, design by provocation có thể được sử dụng để thách thức các giả định về cách thức kinh doanh truyền thống. Điều này có thể dẫn đến những đổi mới trong mô hình kinh doanh, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững hơn.
Lịch sử khái niệm Design by provocation
“The Design of Everyday Things” và Donald Norman
Khái niệm design by provocation (thiết kế khiêu khích) xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1992, trong cuốn sách “The Design of Everyday Things” của Donald Norman. Trong cuốn sách này, Norman đã đề xuất sử dụng thiết kế để thách thức các giả định hiện có và tạo ra những trải nghiệm mới cho người dùng.
Năm 1997, Bruce Sterling đã sử dụng thuật ngữ “design by provocation” trong bài báo “Design and the Ethos of the Provocateur”. Trong bài báo này, Sterling đã định nghĩa thiết kế khiêu khích là “một quá trình thiết kế sử dụng các sản phẩm, ý tưởng hoặc hành động mang tính khiêu khích để thách thức các giả định hiện có và tạo ra những cuộc thảo luận mới”.
Presumptive Design: A Practical Guide to Designing for the Future – Leo Frishberg & Charles Lambdin
Năm 2002, Leo Frishberg đã xuất bản cuốn sách “Presumptive Design: A Practical Guide to Designing for the Future”. Trong cuốn sách này, Frishberg đã cung cấp một cách tiếp cận cụ thể hơn cho thiết kế khiêu khích, tập trung vào việc sử dụng các câu hỏi và ý tưởng mang tính khiêu khích để thách thức các giả định hiện có và tạo ra những giải pháp mới.
Kể từ đó, thiết kế khiêu khích đã được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm thiết kế sản phẩm, thiết kế dịch vụ, thiết kế truyền thông và thiết kế giáo dục. Thiết kế khiêu khích đã được chứng minh là một phương pháp hiệu quả để thúc đẩy sự sáng tạo, đổi mới và giải quyết vấn đề.
Thuộc tính của Design by provocation
Vì là một phương pháp mạnh mẽ, táo bạo đúng như tên gọi của nó, Vũ muốn chia sẻ đến bạn đọc một số thuộc tính của phương pháp này. Nắm rõ thuộc tính sẽ giúp chúng ta có góc nhìn từ bản chất, để có thể nắm bắt và ứng dụng.
#1 Tính thách thức
Thiết kế khiêu khích nhằm mục đích thách thức các giả định hiện có và cách suy nghĩ thông thường. Nó có thể khiến mọi người cảm thấy khó chịu hoặc bị xúc phạm, nhưng đó là điều cần thiết để thúc đẩy sự thay đổi.
#2 Tính sáng tạo
Thiết kế khiêu khích khuyến khích mọi người suy nghĩ khác biệt và tìm ra những giải pháp mới. Nó có thể giúp mọi người nhìn thế giới theo cách mới và giải quyết các vấn đề theo những cách chưa từng có.
#3 Tính giao tiếp
Thiết kế khiêu khích có thể được sử dụng để truyền đạt thông điệp và tạo ra sự thay đổi. Nó có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về các vấn đề và khuyến khích họ hành động.
Ưu điểm của phương pháp Design by provocation:
- Thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới: Thiết kế khiêu khích có thể giúp mọi người suy nghĩ khác biệt và tìm ra những giải pháp mới. Nó có thể giúp mọi người nhìn thế giới theo cách mới và giải quyết các vấn đề theo những cách chưa từng có.
- Nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội: Thiết kế khiêu khích có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội. Nó có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về các vấn đề và khuyến khích họ hành động để giải quyết vấn đề.
- Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng: Thiết kế khiêu khích có thể khuyến khích sự tham gia của cộng đồng. Nó có thể giúp mọi người chia sẻ ý tưởng và giải pháp của họ.
Nhược điểm của phương pháp Design by provocation:
- Có thể gây tranh cãi: Thiết kế khiêu khích thường mang tính thách thức và có thể gây tranh cãi. Điều này có thể khiến mọi người cảm thấy khó chịu hoặc bị xúc phạm.
- Cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng: Thiết kế khiêu khích đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Thiết kế viên cần nghiên cứu kỹ lưỡng các vấn đề và đối tượng mục tiêu trước khi thực hiện các dự án thiết kế khiêu khích.
- Có thể khó đo lường hiệu quả: Hiệu quả của thiết kế khiêu khích có thể khó đo lường. Điều này là do thiết kế khiêu khích thường nhắm đến mục tiêu thay đổi nhận thức hoặc hành vi của mọi người, những điều này có thể khó đo lường.
Những điều cần lưu ý khi ứng dụng Design by provocation
Design by provocation
Là một phương pháp sáng tạo mạo hiểm vì có thể gây tranh cãi, vì vậy dưới đây là một số điều cần lưu ý khi bạn muốn ứng dụng thiết kế khiêu khích:
- Xác định mục tiêu rõ ràng: Trước khi bắt đầu bất kỳ dự án, điều quan trọng là phải xác định rõ mục tiêu của bạn. Bạn muốn đạt được điều gì với dự án của mình? Bạn muốn thách thức giả định nào? Bạn muốn thay đổi nhận thức hoặc hành vi của ai?
- Nghiên cứu kỹ lưỡng: Thiết kế khiêu khích đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng. Bạn cần hiểu rõ các vấn đề và đối tượng mục tiêu của mình trước khi bắt đầu dự án. Bạn cần biết những gì mọi người đang nghĩ và cảm nhận về vấn đề bạn đang giải quyết.
- Tạo ra các câu hỏi, sản phẩm hoặc ý tưởng: Các bộ câu hỏi, sản phẩm hoặc ý tưởng của bạn cần phải mang tính khiêu khích và gây tranh cãi. Chúng cần khiến mọi người suy nghĩ khác biệt và xem xét các vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.
- Sẵn sàng đối mặt với phản ứng tiêu cực: Thiết kế khiêu khích có thể gây tranh cãi và khiến mọi người cảm thấy khó chịu hoặc bị xúc phạm. Bạn cần sẵn sàng đối mặt với phản ứng tiêu cực và giải thích mục đích của mình.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về những điều cần lưu ý khi ứng dụng thiết kế khiêu khích:
- Nếu bạn đang cố gắng nâng cao nhận thức về một vấn đề xã hội, hãy đảm bảo rằng bạn đang làm điều đó một cách tôn trọng và nhạy cảm. Bạn không muốn gây tổn thương cho bất kỳ ai.
- Nếu bạn đang cố gắng thay đổi hành vi của mọi người, hãy đảm bảo rằng bạn đang cung cấp cho họ các giải pháp khả thi. Bạn không muốn chỉ khiến họ cảm thấy tội lỗi hoặc thất vọng.
- Nếu bạn đang cố gắng khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, hãy đảm bảo rằng bạn đang tạo ra một môi trường an toàn và cởi mở cho mọi người chia sẻ ý kiến của họ.
Thiết kế khiêu khích là một phương pháp thiết kế mạnh mẽ có thể được sử dụng để tạo ra sự thay đổi tích cực. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có thể gây tranh cãi và khó thực hiện. Bằng cách lưu ý những điều cần thiết ở trên, bạn có thể tăng cơ hội thành công của mình.
Ví dụ về Design by provocation
Cảnh kết thúc TVC – Vì mẹ có bao giờ đội mũ bảo hiểm đâu
Chiến dịch “Vì mẹ có bao giờ đội mũ bảo hiểm đâu” Thực hiện bởi AIP Foundation Vietnam. Theo Vũ, đây là một chiến dịch ứng dụng của phương pháp Design by provocation.
Chiến dịch này có mục tiêu là nâng cao nhận thức của các bạn trẻ về tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông. Mục tiêu này là một dạng thách thức giả định hiện có. Theo đó, giả định hiện có là nhiều bạn trẻ Việt Nam chưa hiểu rõ tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm.
Chiến dịch này đã sử dụng một sản phẩm mang tính khiêu khích để khiến các bạn trẻ suy nghĩ khác biệt và xem xét lại tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm.
TVC “Vì mẹ có bao giờ đội mũ bảo hiểm đâu” đã thể hiện hình ảnh gây sốc với hình ảnh một người phụ nữ sợ hỏng tóc, người đàn ông nghĩ sẽ không có chuyện gì… kết thúc TVC thể hiện một thông điệp khiêu khích “Tất cả chỉ là ngụy biện – Hãy đội mũ bảo hiểm”.
Những hình ảnh và thông điệp này đã thách thức những giả định của nhiều bạn trẻ về việc đội mũ bảo hiểm. Nhiều bạn trẻ cho rằng mũ bảo hiểm sẽ làm mất đi vẻ đẹp của mình, sẽ không có chuyện gì xảy ra nếu không đội mũ bảo hiểm. Tuy nhiên, TVC đã cho thấy rằng những giả định này chỉ là ngụy biện. Mũ bảo hiểm có thể giúp bảo vệ bạn khỏi những chấn thương nghiêm trọng trong trường hợp xảy ra tai nạn giao thông.
Thời điểm Vũ viết bài chia sẻ này, việc đội mũ bảo hiểm đã trở thành một chuẩn mực chung khi tham gia giao thông. Tuy nhiên, vào thời điểm chiến dịch này được triển khai, việc đội mũ bảo hiểm vẫn chưa phải là một thói quen phổ biến. Nhiều người vẫn chưa ý thức được tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm.
Chiến dịch “Vì mẹ có bao giờ đội mũ bảo hiểm đâu” đã góp phần thay đổi nhận thức của nhiều bạn trẻ về việc đội mũ bảo hiểm. Chiến dịch này đã cho thấy rằng việc đội mũ bảo hiểm không chỉ là một quy định của pháp luật mà còn là một hành động cần thiết để bảo vệ tính mạng của chính mình.
Việc sử dụng thông điệp “Tất cả chỉ là ngụy biện” là một khẳng định mạo hiểm và mang tính khiêu khích lớn tại thời điểm đó. Tuy nhiên, thông điệp này đã thể hiện được sự quyết tâm của chiến dịch trong việc thay đổi nhận thức của mọi người về việc đội mũ bảo hiểm.
Chiến dịch này đã nhận được nhiều sự chú ý của dư luận và truyền thông. Nó đã góp phần nâng cao nhận thức của các bạn trẻ về tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm.
Chiến dịch “The Invisible Girl Project” của Tổ chức Girl Up sử dụng các bức ảnh của phụ nữ bị xóa khỏi các quảng cáo để nâng cao nhận thức về nạn phân biệt giới tính trong quảng cáo. Chiến dịch này đã thách thức giả định rằng phụ nữ không phải là đối tượng mục tiêu của quảng cáo.
Dự án “The Empathy Machine” của Phòng thí nghiệm MIT Media Lab sử dụng một thiết bị cho phép mọi người trải nghiệm cảm xúc của người khác. Dự án này đã thách thức giả định rằng mọi người không thể hiểu được cảm xúc của người khác.
Chiến dịch “The Food Wasteland” của Tổ chức Feeding America sử dụng hình ảnh thực phẩm bị lãng phí để thu hút sự chú ý đến vấn đề lãng phí thực phẩm. Chiến dịch này đã thách thức giả định rằng thực phẩm là thứ sẵn có và rẻ tiền.
Lời kết
Design by provocation là một phương pháp thiết kế mạnh mẽ có thể được sử dụng để tạo ra sự thay đổi tích cực. Tuy nhiên, nó là quan trọng để sử dụng phương pháp này một cách cẩn thận và tôn trọng để tránh xúc phạm hoặc khiến mọi người cảm thấy khó chịu.
Xin chân thành cảm ơn,
